نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• شهرام پناهی‌خیاوی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهربابک

چکیده

جنبش آزادی‌خواهانه شیخ محمد خیابانی در آذربایجان، علاوه بر جنبه‌های سیاسی و اجتماعی، جنبه‌های فرهنگی و فکری نیز داشت. یکی از مهم‌ترین نمودهای این جنبش، ظهور مکتب «زن‌آزادخواهی یا فمنیسم آذربایجانی» بود. این مکتب توسط دو تن از اعضای حزب دموکرات آذربایجان، یعنی تقی رفعت و رفیع‌خان امین، بنیان نهاده شد. هدف اصلی این مکتب، توانمندسازی زنان ترک آذربایجانی و کسب فرصت برابر با مردان در دستیابی به منابع سیاسی و اجتماعی بود. این مکتب معتقد بود که جنسیت در ایران یک مسأله تاریخی است که در فرهنگ و نهادهای جامعه، در اشکال نابرابری‌های جنسیتی ساختارمند گردیده است. تغییر جامعه در تمامی ابعاد، به‌ویژه ارتقای آگاهی عمومی، عامل دستیابی زنان به موقعیت برابر خواهد بود. از طرفی، تقی رفعت، یکی از بنیان‌گذاران این مکتب، در زمینه ادبیات نیز نظریات نوگرایانه‌ای داشت. وی معتقد بود که ادیبان باید هم به ارزش‌های ادبیات گذشته پایبند باشند و هم در ارتباط با تحول تاریخی، جامعه را به سوی ارزش‌های فرهنگی پیشرفته هدایت کنند. به اعتقاد رفعت، انتقال ارزش‌ها از طریق ادبیاتی متحوّل، یکی از شروط تغییر اجتماعی است که زمینۀ تاریخی متناسب در بستر عقلانی برای توسعه و تحول اجتماعی را فراهم می‌کند. بدین‌ترتیب، در نتیجۀ تلاشهای رفعت برای نخستین‌بار در تاریخ آذربایجان و ایران مکتبِ نقد ادبی نقد و ادبیات نوگرا به ظهور رسید و لذا می‌توان او را بنیان‌گذار شعر نو در ایران دانست.

کلیدواژه‌ها

• جنبش شیخ محمد خیابانی
• تقی رفعت
• رفیع‌خان امین
• فمنیسم آذربایجانی
• ادبیات نوگرا

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Three Articles on the Azerbaijani Schools of "Women's Society Transformation and Modern Literature ****** Üç məqalə: Azərbaycan qadın cəmiyyətinin inkişafı və müasir ədəbiyyat məktəbləri

نویسنده [English]

• Shahram Panahi Kheiavi

Faculty member of Islamic Azad University, Shahrbabak branch

چکیده [English]

The Constitutionalist Movement of Sheikh Mohammad Khiyabani in Azerbaijan had political, social, and cultural dimensions. One of the most important manifestations of this movement was the emergence of the “Women’s Liberation or Azerbaijani Feminism” school. This school was founded by two members of the Azerbaijan Democratic Party, namely Taqi Rafat and Rafi Khan Amin. The main goal of this school was to empower Azerbaijani Turkish women and to gain equal opportunities with men in accessing political and social resources. This school believed that gender inequality in Iran is a historical issue that has been structured into forms of gender inequality in the culture and institutions of society. The change of society in all dimensions, especially the raising of public awareness, will be the factor in women’s access to an equal position. On the other hand, Taqi Rafat, one of the founders of this school, also had progressive ideas in the field of literature. He believed that writers should adhere to the values of past literature and, in a context of historical transformation, guide society towards progressive cultural values. According to Rafat, the transmission of values through a transformed literature is one of the conditions of social change that provides an appropriate historical backdrop through rational considerations for social development and transformation. Thus, as a result of Rafat’s efforts, for the first time in the history of Azerbaijan and Iran, the school of literary criticism and modernist literature emerged, and therefore he can be considered the founder of modern poetry in Iran.
Key words: Sheikh Mohammad Khiyabani movement, Azerbaijan, Taqi Rauf, Rafi Amin Khan, Azerbaijani feminism, modernist literature, tradition and modernity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sheikh Mohammad Khiyabani movement Taqi Rauf
• Rafi Amin Khan
• Azerbaijani feminism
• modernist literature