نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• اسماعیل جعفرزاده (جفرلی)

محقق زبان و ادبیات ترکی

چکیده

این مقاله خالصه ای از کتابها ی »پروسه تشکل زبان فارسی« و »فرهنگ لغات ترکی صحاح العجم« میباشد، خالصه مطالب 
همراه با منابع و موارد اضافه شده نیز همراه با ماخذ آنها، ارائه شده است.
در نگاه کلی این نوشته، تأثیر متقابل سه زبان ترکی، عربی و فارسی که بیشترین آثار مکتوب در زمینه علوم اسالمی را دارند 
مباحثه نموده و نحوه تشکّل زبان فارسی را تحت تاثیر زبان ترکی مورد کنکاش قرار میدهد. سوال اینجاست وقتی ترکان قبل 
از آمدن اسالم، خودشان دارا ی خط و کتابت بوده اند به چه دلیل آن را دنبال نکردند؟ و در عین حال چرا زبان فارسی را نیز به 
این اندازه مورد توجه قرار دادند؟ این موضوع از نظر تاریخی، زبانشناختی، روانشناختی و جامعه شناختی بررس ی و در پی آن 
علل تغییر روند این موضوع در تاریخ، مورد بحث قرار می گیرد .
اصلی ترین نظریه ای که نوشته حاضر قصد شرح و ایضاح آن را دارد اینست که زبان فارسی یک زبان ابداعی، ساده و جدید است 
که در قرن 10 میالدی )4 هجری( در ماوراالنهر در نتیجه آمیختگی اقوام عرب و سغدی و تُرک منطقه بوجود آمد. البته این
نظریه اصلی، حاصل مجموع ا ی از زیر نظریه هایی است، که توسط محققین و کارشناسان مختلف زبان فارسی و دیگران داده 
شده است. البته منظور از زیرنظریه این نیست که آنها اهمیت کمتری دارند، آنها نیز هر کدام نظریه منسجم و جامعی است که 
توسط کارشناسانی در برهه ای از زمان ارائه گشته است و نهایتا مجموعة این نظریه هاست که ما را به ارائه یک نظریه کلی تر 
رهنمون میسازد. به عنوان مثال وقت ی سعید نفیسی میگوید وطن واقعی زبان دری )فارسی( خراسان و ماورالنهر است و پهلو ی 
در محدوده دیگر است. ویا وقتی دکتر شهرانی می نویسد تاکنون زبان مادر ی هیچ ملتی دری )فارسی( نبوده است، در واقع این 
تئوریها حاصل عمر ی تالش در این زمینه بوده، جدا از مسئله نظریه ها حتی در مورد نتایج آماری مهم نیز چنین وضعیتی حاکم 
است، وقتی خانلر ی به این نتیجه میرسد که در زبان فارسی بیش از 200 فعل سادة زایا وجود ندارد در واقع این نتیجه گیری 
حاصل عمر او می باشد. و مشابه آنها وقتی توسط راقم این مقاله در لغتنامه ارک 2500 فعل ساده ترکی و مجموعاً 26000 فعل 
تبدیلی زایا یافته میشود در واقع این یافته حاصل 15 سال کار در تهیه این لغتنامه بود. منظور از گفتن این مطالب اینست که 
هر کدام از این نظریه ها و حتی نتایج آمار ی حاصل تالش طوالنی کار بر روی آنها بوده و چه بسا کتابهایی تحقیق شده و نوشته 
شده تا به این نظریات رسیده شود، در اینجا 16 نظریه بصورت مجمل داده شده و ماحصل آنها امکانی را برا ی ارائه یک نظریه 
کلی تر فراهم میکنند.

کلیدواژه‌ها

• زبان ریخته
• زبان عقیم
• جنسیت گرامری
• ترکی
• پِرس
• پهلو ی
• در ی
• فارس ی
• اسپرانتو

عنوان مقاله [English]

The formation process of Persian language under the influence of Turkish language (a look at the general theory of the formation of the Persian language and its 16 sub-theories)

نویسنده [English]

• ismail ceferli

Turkish literature researcher

چکیده [English]

This article is a summary of the books "The formation process of the Persian language" and 
"Sahah Al-Ajam's Dictionary of Turkish Vocabulary".
In the general view of this article, it discusses the mutual influence of the three languages 
Turkish, Arabic and Persian, which have the most written works in the field of Islamic sciences, 
and explores the way the Persian language was formed under the influence of the Turkish 
language. The question here is when the Turks themselves had calligraphy before the coming 
of Islam. Why didn't they follow it? And at the same time, why did they pay so much attention 
to the Persian language? This issue is examined from the historical, linguistic, psychological 
and sociological point of view, and then the causes of the change in the history of this issue are 
discussed.
The main theory that this article aims to explain is that the Persian language is an innovative, 
simple and new language that was created in the 10th century AD (4 Hijri) in Mevra al-Nahr as 
a result of the mixing of the Arab, Sogdian and Turkic peoples of the region. Of course, this 
main theory is the result of a collection of sub-theories, which have been given by various 
Persian language researchers and experts and others. Of course, sub-theory does not mean that 
they are less important, each of them is a coherent and comprehensive theory that was presented 
by experts at a certain point in time, and finally, it is the set of these theories that leads us to 
present a more general theory. For example, when Saeed Nafisi says that the real homeland of 
the Dari (Persian) language is Khorasan and Mavral Nahr, and Pahlavi is in another area. Or 
when Dr. Shahrani writes that the mother tongue of no nation has not been Dari (Persian), in 
fact these theories are the result of a lifetime of efforts in this field. Apart from the issue of 
theories, even in the case of important statistical results, such a situation prevails. When 
Khanleri comes to the conclusion that there are no more than 200 simple verbs with 
reproductive ability in the Persian language, in fact, this conclusion is the result of his life. And 
similar to them, when the author of this article found 2,500 simple Turkish verbs and a total of 
26,000 transitive verbs in the Erek dictionary, in fact, this finding was the result of 15 years of 
work in preparing this dictionary. The meaning of saying these things is that each of these 
theories and even the statistical results are the result of a long effort of working on them and 
perhaps books have been researched and written to reach these theories, here 16 theories are 
given in general and Their results provide a possibility to present a more general theory. 

کلیدواژه‌ها [English]

• mixed language
• cast language
• sterile (nonreproductive) language
• grammatical gender
• Turkish
• Pers
• Pahlavi
• Dari
• Persian
• Esperanto